Podsłuchujemy internetowy głuchy telefon: listy łańcuszki, miejskie legendy, pogłoski, mistyfikacje, faktoidy, owcze pędy i koty w butelkach.

Dzisiejsza „Rzeczpospolitej” zamieszcza artykuł Krzysztofa Świątka pod tytułem Nafaszerowani sztucznymi genami [1]. Jest to głos w toczącej się na łamach dziennika dyskusji dotyczącej żywności modyfikowanej genetycznie.

W wypowiedzi Krzysztofa Świątka odnajdujemy następujący fragment:

Albert Einstein powiedział, że jeżeli pszczoły znikną z powierzchni ziemi, to człowiek przeżyje je zaledwie o kilka lat.

I dalej:

[...] Czy biolodzy, także z dziedziny biologii molekularnej, sprzysięgli się, by zablokować rzekome dobrodziejstwo, jakim dla ludzkości mają być GMO? A może naukowym szarlatanem był także Einstein?

Nie mam pojęcia, czy zagłada pszczół doprowadzi do kresu ludzkości (mam nadzieję, że ani do jednego, ani do drugiego nie dojdzie). Wiem natomiast, że, z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, cytat został przypisany Einsteinowi fałszywie. Po pierwsze, nie odnajdziemy tej wypowiedzi w żadnym zbiorze Einsteinowskich cytatów [2]. Po drugie, jak podaje amerykański serwis Snopes.com, najstarsze znane przywołanie tej tezy pochodzi dopiero ze stycznia 1994 roku (przytaczały ją europejskie gazety relacjonujące protesty pszczelarzy skierowane przeciwko importowi produktów pszczelich). Po trzecie wreszcie, Einstein entomologiem, jak wiadomo, nie był. Najprawdopodobniej w połowie lat 90. przez pomyłkę bądź celowo przylepiono cytat Einsteinowi, by podeprzeć się jego naukowym autorytetem. Później pseudocytat bezmyślnie przepisywano bez sprawdzenia źródeł.

Na wypadek gdybyśmy usłyszeli, że brak dowodu nie jest dowodem fałszywości pseudo-Einsteinowskiego cytatu, proszę pozwolić mi rzucić drobne wyzwanie ewentualnym oponentom: pierwszemu, który wskaże źródło historyczne potwierdzające to, że omawiane twierdzenie pochodzi od Alberta Einsteina, wypłacę nagrodę w wysokości 1000 (tysiąca) złotych, zaś pierwszej osobie, która wskaże jakiekolwiek przywołanie (przez kogokolwiek) przytoczonej tezy pochodzące sprzed 1994 roku wypłacę nagrodę w wysokości 100 (stu) złotych.

Morał z tego taki, że jeśli chce się odwołać do argumentu z autorytetu, to dobrze najpierw sprawdzić, czy od autorytetu faktycznie pochodzi argument.

Cóż, jest to po prostu kolejny fałszywy cytat z Einsteina, jak na przykład rzekoma wypowiedź fizyka w kwestii natury zła, a co najmniej jednego pseudo-Einsteina mam jeszcze w zanadrzu...

przypisy

[1] Krzysztof Świątek, Nafaszerowani sztucznymi genami, „Rzeczpospolita”, 8 września 2009, http://www.rp.pl/artykul/9157,360042_Swiatek__Nafaszerowani_sztucznymi_genami.html

[2] zob. np. Einstein w cytatach, zebrała Alice Calaprice, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997

[3] Einstein on Bees, Snopes.com, 21 kwietnia 2007, http://www.snopes.com/quotes/einstein/bees.asp